Achtergrondinformatie over Klaas Vaak

Mythologie

De Griekse god Hypnos (Lat: Somnus) was de personificatie van de slaap. Zijn tweelingbroer was Thanatos (Lat: Mors), de dood. Hypnos is in de overlevering  verantwoordelijk voor de slaap. Zijn drie zoons, de Oneiroi, zijn verantwoordelijk voor het maken van dromen. Morpheus is de machtigste van de drie zonen van Hypnos en is de bedenker van de algemene verhaallijn en de menselijke personages in die dromen en is ook degene die voor de dromen van hooggesplaatste figuren zorgt. Hypnos heeft een paleis in een donkere grot, waar hij woont met zijn zoons. Bij de ingang van de grot groeit papaver, waaruit ook het verdovende, hallucogene middel morfine kan worden gewonnen. Morpheus en zijn broers sturen vanuit hun grot dromen naar stervelingen door twee poorten. Ware dromen komen door een hoornen poort. Onware dromen komen door een ivoren poort.

Hans Christian Andersen

Klaas Vaak is bij veel mensen bekend. Dit is waarschijnlijk deels te danken aan de vertelling van Hans Christian Andersen uit 1842. Andersen baseert zijn vertelling op een reeds bestaande Scandinavische volksvertelling.

Volkssage:

Klaas Vaak helpt in het verhaal van Andersen kinderen in slaap door fijne druppeltjes zoete melk in hun oogjes te spuiten waardoor ze hun ogen niet meer open open kunnen houden en ze hem niet zullen zien. Dan blaast hij tegen hun achterhoofd, waardoor ze gaan knikkebollen. Voor zoete kinderen heeft hij een paraplu met plaatjes die hij boven hun hoofd houdt zodat ze de prachtigste dromen dromen. Op zijn andere paraplu staat niets. Deze houdt hij boven het hoofd van de stoute kinderen, zodat ze helemaal niets dromen en onrustig slapen.

Na deze introductie vertelt Andersen het verhaal van het jongetje Hjalmar, dat zeven avonden lang in slaap wordt gesust door Klaas Vaak. Op de eerste avond wordt het verhaal ruw onderbroken doordat Klaas Vaak op Hjalmar's niet zo beste schoolwerk stuit. De scheve en misvormde letters moeten eerst rechtgezet worden. De overige avonden neemt Klaas Vaak Hjalmar mee op diverse droomreizen. Op de zevende avond vertelt Klaas Vaak over zijn broer, die ook Klaas Vaak heet, en de Dood is. De broer kent maar twee verhalen. Het één is zo weergaloos mooi dat niemand zich er een voorstelling van kan maken. Het andere is zo afschuwelijk dat het met geen pen is te beschrijven. De Dood komt maar één keer in iemands leven en neemt die persoon wanneer die in slaap is gevallen mee op zijn paard. Daar vraagt hij naar hun rapport. Mensen die een goed rapport hebben mogen voor op het paard en krijgen het mooiste verhaal te horen. Mensen die een matig rapport hebben moeten achterop en krijgen het nare verhaal te horen.

Door deze Griekse en Romeinse mythes te vermengen met de volkssage van Klaas Vaak kon Hans Christian Andersen aan kinderen de dood uitleggen als een diepe slaap en hemel en hel als een heel mooi danwel een akelig verhaal.

Etymologie
De naam Klaas Vaak komt in Nederland voor het eerst voor in 1767 en is waarschijnlijk afgeleid van het oud-Nederlandse 'vaec' dat 'slaap' betekent. De woorden 'vaken' (slapen) of 'vaak hebben' (slaap hebben) worden nog steeds gebruikt. Deze naam is daarmee een vrij authentieke vertaling vergeleken met 'zandmannetje', zoals Klaas Vaak in de meeste andere talen wordt genoemd. De uitdrukking 'zijn de pietjes al uit je ogen' (ben je al wakker) verwijst waarschijnlijk ook naar dit sprookje, al is de herkomst van 'pietjes' onduidelijk. De naam Piet betekent rots, wat kan refereren naar het zand, maar het kan ook pitjes of zaadjes betekenen, waarmee het mogelijk verwijst naar het op zwart zand lijkende maanzaad, het zaad van de papaverplant die bij de grot van Hypnos groeide.

Vertaling van de achtergrondinformatie naar de musical

De musical is gebaseerd op het verhaal van Hans Christian Andersen, waarbij er twee broers zijn die Klaas Vaak heten. In de musical wordt Klaas Vaak gespeeld door twee jongens. De Klaas Vaak's verwijzen naar de het leven/(sterren) en de dood/(nacht). 

In het stuk gaan de kinderen met Klaas Vaak op reis naar dromenland. In het begin van de musical zijn de dromen geweldig, maar later in het stuk worden de dromen serieuzer en zal het besef groeien van de kwetsbaarheid van het bestaan.